Wspólnoty mieszkaniowe z instalacjami PV - jak uzyskać grant OZE?

Wprowadzenie

Prosument lokatorski to nowy pomysł, który umożliwi mieszkańcom bloków mieszkalnych czerpać korzyść z instalacji fotowoltaicznej zamontowanej na dachu budynku. Dodatkowo będzie znaczące wsparcie! Grant OZE (50% wsparcia) ma zachęcić spółdzielnie mieszkaniowe do zainteresowania się tematem. Dotychczas budowa instalacji PV na dachu dla bloku wielorodzinnego, który poza mieszkańcami zużywa bardzo mało energii elektrycznej na cele wspólne (PV zasilałaby jedynie światło na klatkach schodowych, piwnicach oraz windy) wydawała się nieekonomiczna [2][5][7][11].

W nowej poprawce ustawy o OZE, nadwyżka produkcji energii elektrycznej z instalacji PV będzie wprost proporcjonalnie obniżała rachunki za energie elektryczną lokatorów budynku. Takie rozwiązanie z pewnością będzie atrakcyjne dla wynajmujących lub posiadających mieszkania w budynkach spółdzielni. Kolejna zaleta to wysokość dofinansowania: na ten cel spółdzielnie mogą uzyskać aż 50% dotacji. To znacznie więcej niż na przykład w programie Mój Prąd, w którym klienci indywidualni mogą otrzymać 6 000 zł na instalację PV [4][5][6].

Co wprowadza zmiana ustawy w zakresie prosumenta lokatorskiego?

Nowa koncepcja zatwierdzono ustawą ma sprawić, że inwestycje w prosumencką fotowoltaikę w budynkach wielorodzinnych w Polsce staną się bardziej atrakcyjne niż zapewniały to dotychczasowe przepisy. Spółdzielnia czy wspólnota mieszkaniowa, działająca dotychczas jako prosument indywidualny, którego mikroinstalacja przyłączona jest do części wspólnej budynku wielolokalowego, będzie otrzymywała całość wynagrodzenia za energię na wskazane przez siebie konto. To ma zapewnić większą rentowność tego rodzaju inwestycji w mikroinstalacje niż dotychczasowe możliwości rozliczeń zapisane w ustawie o OZE przed modyfikacją [2][4][6][7].

Za energię wytworzoną i zużytą w ciągu tej samej godziny jej wyprodukowania prosument lokatorski nie będzie płacił jej ceny ani wnosił zmiennych opłat związanych z jej dystrybucją, ponieważ stanowić ona będzie tzw. autokonsumpcję. Nadwyżki niewykorzystanej na miejscu energii – powstające w sytuacji, gdy energii wytworzonej w ciągu godziny jest więcej niż zużytej przez prosumenta lokatorskiego w tym samym czasie, będą przekazywane przez sprzedawcę na depozyt prosumencki z uwzględnieniem średniej miesięcznej ceny rynkowej. Od 1 lipca 2024 r. będą rozliczane po cenie godzinowej zgodnie ze zmianami w systemie net-billingu wynikającymi z ustawy o OZE [1][4][9][12].

Uzyskane w ten sposób wynagrodzenie dla prosumenta lokatorskiego za nadwyżki energii oddanej do sieci ma być wypłacane w 100% na wskazane konto na koniec danego okresu rozliczeniowego. W przeciwieństwie do obecnie obowiązującego systemu (net-billing), który zakłada obniżenie rachunków za energię, prosument lokatorski, będzie miał zatem możliwość otrzymania comiesięcznego przelewu kwoty odpowiadającej wartości wytworzonej energii na wskazane konto. Inaczej niż w przypadku prosumentów indywidualnych „nadwyżka” energii nie przepadnie. Wypłacone środki prosument lokatorski będzie mógł przeznaczyć na [1][4][5][10]:

• rozliczenie zobowiązań prosumenta z tytułu zakupu energii elektrycznej,

• obniżenie opłat (np. fundusz remontowy, energia elektryczna, ciepło, gaz, administracja, sprzątanie) związanych z lokalami mieszkalnymi w budynku, na którym jest umiejscowiona instalacja OZE,

• obniżenie opłat związanych z lokalami mieszkalnymi w innych budynkach o przeważającej funkcji mieszkalnej, których części wspólne są zarządzane przez tego prosumenta.

Rys. 1. Kalkulacja Ministerstwa w zakresie funkcjonowania Prosumenta lokatorskiego [9]

Nowe rozwiązanie pozwoli na bezpośrednie wykorzystanie zgromadzonych środków na potrzeby danego budynku. Prosument lokatorski będzie miał możliwość zamontowania instalacji OZE o większej mocy, niż wynika z zapotrzebowania części wspólnej, bez ryzyka utraty części wynagrodzenia za energię. Większa moc przełoży się na comiesięczny zastrzyk gotówki dla wspólnoty. Założony okres zwrotu na rysunku nr 1 (oficjalna prezentacja rządowa) razem z grantem może być nawet o dwa lata krótszy jeśli założymy odpowiednią wysoką autokonsumpcję oraz wartość sprzedaży energii na rynku hurtowym (umówmy się - ona nie będzie spadać) [7][8][9].

W Przypadku prosumenta lokatorskiego trochę inaczej będziemy podchodzili do doboru instalacji PV na dachu. Prosument lokatorski ma możliwość sprzedaży całości wyprodukowanych nadwyżek co sprawia, że zużycie energii w danym punkcie poboru energii traci na znaczeniu. O ostatecznej mocy generatora będzie w znacznym decydować w pierwszej kolejności dostępna przestrzeń montażowa i możliwości finansowe wspólnoty mieszkaniowej. Oczywiście autokonsumpcja nadal pozostaje najkorzystniejszą formą zagospodarowania energii z OZE, należy jednak mieć na uwadze, że w większości części wspólnych godziny największego zużycia energii nie będą pokrywały się z godzinami produkcji z PV [5][7][8][11][12].

O Programie wsparcia

O grant OZE może się ubiegać inwestor, który jest właścicielem lub zarządcą budynku wielorodzinnego. Z grantu OZE mogą korzystać inwestorzy bez względu na status prawny, z wyłączeniem jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych, a więc np. [3]:

• wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe,

• jednostki samorządu terytorialnego,

• towarzystwa budownictwa społecznego,

• społeczne inicjatywy mieszkaniowe,

• spółki prawa handlowego,

• osoby fizyczne.

Rys. 2. Grant OZE – założenia wsparcia [3][12]

Jeśli w budynku będącym przedmiotem przedsięwzięcia OZE znajdują się powierzchnie użytkowe służące celom innym niż mieszkalne lub wykonywaniu zadań publicznych przez organy administracji publicznej, wysokość grantu OZE stanowi iloczyn kwoty tego grantu i wskaźnika udziału powierzchni użytkowej służącej celom mieszkalnym i wykonywaniu zadań publicznych przez organy administracji publicznej w powierzchni użytkowej budynku. Wniosek o przyznanie grantu OZE można składać w BGK do 30 czerwca 2026 r. Do wniosku należy dołączyć dokumentację projektową instalacji oraz dokumenty potwierdzające umocowanie osób podpisujących wniosek do reprezentowania inwestora oraz wzór podpisu/ów złożonych na wniosku.

Grant OZE przysługuje, jeśli: przedmiotem przedsięwzięcia jest zakup, montaż lub budowa nowej instalacji odnawialnego źródła energii lub modernizacja instalacji odnawialnego źródła energii, w wyniku której zainstalowana moc instalacji wzrośnie o co najmniej 25%. Instalacja odnawialnego źródła energii, której dotyczy przedsięwzięcie OZE będzie wytwarzała energię na potrzeby budynku będącego przedmiotem przedsięwzięcia. Ważne jest to aby przedsięwzięcie OZE nie zostało rozpoczęte. Dodatkowym wymogiem jest to aby przedsięwzięcie nie wyrządzało poważnych szkód dla celów środowiskowych oraz spełnia kryteria horyzontalne [3].

Prosument zbiorowy – alternatywa dla prosumenta lokatorskiego?

Prosument lokatorski to odpowiedź rządu na fiasko regulacji związanych z prosumentem zbiorowym. Dla zainteresowanych rozliczaniem energii z instalacji OZE w budynkach wielorodzinnych dostępny jest jeszcze model określony w ustawie o OZE jako prosument zbiorowy. Mechanizm jest dostępny od ponad roku. W przypadku skorzystania z rozliczeń w formie prosumenta zbiorowego instalacja OZE może posiadać moc aż 1 MW, a także znajdować się na budynku lub w bezpośrednim sąsiedztwie budynku, np. na garażu czy wiacie (jednak przyłączona musi być do wewnętrznej instalacji tego budynku). Instalacja w modelu prosumenta zbiorowego rozliczana będzie wirtualnie ze wszystkimi licznikami w lokalach znajdujących się w budynku wielorodzinnym [5][6].

System nie zdobył jakiegoś oszałamianego powodzenia. Powodów było kilka. Po pierwsze są oczywiste ograniczenia techniczne budowy dużych instalacji na dachach. Bloki to nie są hale produkcyjne. Trzeba uwzględnić wszelkie wyloty wentylacyjne i kominy, które ograniczają przestrzeń do montażu modułów PV. Dodatkowo sporo niższych budynków jest zacienianych przez wyższe budynki. Bloki mieszkalne w Polsce posiadają też najczęściej starą infrastrukturę elektroenergetyczną. Inne ograniczenia dla budowy większych instalacji PV na dachach na zasadzie prosumenta zbiorowego to fakt, że przychody w takich inwestycjach nie będą duże w relacji do kosztów budowy takich instalacji. Trzeci obszar obejmuje sprawy formalnoprawne. Zazwyczaj musi być nowy punkt przyłączeniowy dla dużej instalacji PV (uzyskanie nowych warunków przyłączenia). Wymagane ustawą podpisanie umowy międzyprosumenckiej w blokach też nie jest łatwe. To wszystko spowodowało, że obserwatorzy rynku bardziej liczą na wprowadzanego prosumenta lokatorskiego [8].

Rozwiązanie istnieje od ponad roku ale „poległo”. Dlaczego? Bo jest skomplikowane, a rozliczanie energii na zasadach net-billingu nie daje przewidywalności dotyczących oszczędności na rachunkach za prąd. W dodatku trudno jest przekonać wszystkich lokatorów wielorodzinnego budynku do korzystania z fotowoltaiki [12].

Podsumowanie

Jak widać Rząd zrobił odstępstwo w przypadku prosumenta lokatorskiego w zasadach net-billingu, by pieniądze z depozytu prosumenckiego mogły pójść na obniżkę czynszów za mieszkania w domach wielorodzinnych. Prosument lokatorski na ustalonych zasadach inicjuje rewolucję w rozliczeniach energii w budynkach wielolokalowych. Umożliwi bezpośrednie zarabianie pieniędzy dzięki wytworzonej energii, co w naszej ocenie stanowi niezwykle korzystne rozwiązanie zarówno dla mieszkańców, jak i zarządców nieruchomości.

W porównaniu ze znanym prosumentem indywidualnym w układzie net-billingu prosument lokatorski musi dodatkowo spełniać cztery warunki:

• przyłączyć mikroinstalację OZE za układem pomiarowo-rozliczeniowym części wspólnej budynku wielolokalowego (wielomieszklanego),

• mikroinstalację OZE musi umiejscowić na tym budynku (na dachu, elewacji, balkonach),

• moc mikroinstalacji OZE nie może być większa niż moc przyłączeniowa całego budynku (części wspólnej i lokalowej razem),

• budynek musi mieć przeważającą funkcję mieszkalną.

Dzięki instytucji prosumenta lokatorskiego budowa mikroinstalacji OZE w blokach stanie się znacznie bardziej opłacalna. Mieszkańcy budynków wielorodzinnych zyskają więcej korzyści z wytwarzania własnej, zielonej energii, co jest szczególnie istotne w okresie wysokich cen energii elektrycznej oraz inflacji. Wniosek o dofinansowanie z BGK warto składać jak najszybciej, ponieważ liczba projektów realizowanych w ramach programu jest ograniczona. Jednocześnie, warto zwrócić uwagę na to, że instalacje fotowoltaiczne dla wspólnot mieszkaniowych są coraz popularniejsze, dlatego konkurencja o dofinansowanie może być duża.

Kluczem sukcesu będzie na pewno to, że do inwestycji w OZE na budynkach wielorodzinnych w układzie prosumenta lokatorskiego ma też przekonać dostępne od lutego 2023 roku dofinansowanie, które pokrywa wspomniane już aż 50% kosztów inwestycji w instalację OZE, niezależnie od jej mocy. Dofinansowanie przysługuje także przy zwiększeniu mocy instalacji o co najmniej 25%.

Działania rządowe są jak najbardziej warte pochwały, ale przede wszystkim są spóźnione! Ustawa dopiero przeszła przez Sejm, a wg mnie powinna już działać dwa lata! Wykorzystuje środki KPO, których jeszcze przecież nie dostaliśmy. Największe moje uwagi krytyczne wzbudza fakt jakiegoś „chorobliwego” uporu ze strony ustawodawcy polegającego na tym, że mechanizmy wsparcia rozliczania instalacji OZE w Polsce muszą być inne w miastach i na wsi, gdzie dopuszczono tylko spółdzielnie energetyczne z ich plusami. Dlaczego mamy: prosumenta zbiorowego, prosumenta lokatorskiego, wirtualnego… i co jeszcze wymyślimy? Ciekawy jestem ilu z Państwa potrafi zdefiniować te rodzaje prosumentów i podać różnice miedzy nimi? Ile będziemy testować? Czy nie lepiej byłoby dać spółdzielniom mieszkaniowym takie same prawa jak spółdzielniom energetycznym na wsiach, które powstają w Polsce? Mamy przecież bardzo dobre wzorce w Niemczech…

Źródła

1. Ustawa o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw - http://orka.sejm.gov.pl/opinie9.nsf/nazwa/3279_u/$file/3279_u.pdf (dostęp 07.2023r.)

2. https://glos24.pl/dotacje-dla-wspolnot-mieszkaniowych-czyli-jak-uzyskac-grant-oze (dostęp 07.2023r.)

3. https://www.bgk.pl/krajowy-plan-odbudowy/grant-oze/ (dostęp 07.2023r.)

4. https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/prosument-lokatorski---przewidywane-zmiany-rozliczen-dla-budynkow-wielolokalowych (dostęp 07.2023r.)

5. https://www.gramwzielone.pl/energia-sloneczna/20144858/prosument-lokatorski-wkrotce-w-sejmie-jak-bedzie-rozliczany (dostęp 07.2023r.)

6. https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/prosument-zbiorowy-w-polsce (dostęp 07.2023r.)

7. https://fotowoltaikaonline.pl/prosument-lokatorski (dostęp 07.2023r.)

8. https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/prosument-zbiorowy-lokatorski-ENEX-13126.html (dostęp 07.2023r.)

9. https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/wprowadzimy-instytucje-prosumenta-lokatorskiego (dostęp 07.2023r.)

10. https://nieruchomosci.infor.pl/wiadomosci/5802930,oze-we-wspolnotach-i-spoldzielniach-mieszkaniowych-jak-mniej-placic-za-prad-kim-jest-prosument-lokatorski.html (dostęp 07.2023r.)

11. https://smoglab.pl/fotowoltaika-na-blokach-uratuje-nas-przed-wysokimi-rachunkami/ (dostęp 07.2023r.)

12. https://wysokienapiecie.pl/86701-fotowoltaika-dla-spoldzielni-i-wspolnot-mieszkaniowych-ma-byc-bardziej-oplacalna/